Kredytodawcy (banki, SKOK, firmy pożyczkowe) i BIK przetwarzają dane o naszych kredytach w oparciu o różne zasady, które zależą od tego czy:

• jest to kredyt czynny czy zamknięty,
• były na nim długie opóźnienia w spłacie.

O zasadach przetwarzania danych o kredytach zamkniętych przeczytasz w artykule 6 rzeczy, które powinieneś wiedzieć o przetwarzaniu przez BIK danych o kredytach zamkniętych

Dane o większości kredytów zamkniętych są przetwarzane przez BIK i kredytodawców w oparciu o naszą zgodę. W BIK funkcjonują dwa rodzaje zgody:

• zgoda indywidualna,
• zgoda ogólna.

Działanie tych zgód szczegółowo opisałam w artykule „Zgoda ogólna” na przetwarzanie danych w BIK a „zgoda indywidualna”

Dzisiaj zajmujemy się zgodą ogólną, a w zasadzie konsekwencjami jej odwołania.

Krótkie przypomnienie zgody ogólnej

Dokładny opis działania tej zgody znajduje się w tekście, który przywołałam powyżej. Teraz tylko w skrócie przypomnę najważniejsze jej cechy.

Zgoda ogólna jest mechanizmem wspierającym przetwarzanie danych przez BIK. Co ciekawe, kredytodawcy nie przetwarzają danych o kredytach zamkniętych w oparciu o ten rodzaj zgody.

Zgoda ogólna polega na tym, że zgadzamy się, aby BIK udostępniał kredytodawcom do oceny naszego ryzyka kredytowego, dane o wszystkich kredytach, które znajdują się w jego bazie i zostały udzielone przed wyrażeniem tej zgody. Co ważne, zgoda ta może obejmować zarówno kredyty już zamknięte, jak i jeszcze czynne. Kluczowe jest, aby daty ich udzielenia były wcześniejsze niż data wyrażenia zgody ogólnej.

Podkreślam, że choć ta zgoda może obejmować także kredyty czynne, to zaczyna ona działać dopiero wtedy, gdy kredyt zostanie zamknięty i informacja o tym trafi do bazy BIK.

Zasady działania zgody ogólnej wskazują, że nie dotyczy ona kredytów, które zaciągniemy po dacie udzielenia tej zgody. Pamiętajmy o tym.

Odwołanie zgody ogólnej skutkuje tym, że dane o wszystkich kredytach nią objętych, przestają być przetwarzane przez BIK w celu oceny naszego ryzyka kredytowego, a tym samym nie są już udostępniane kredytodawcom w tym celu, jak również nie są uwzględniane w scoringu BIK.

Zgoda ogólna jest nadrzędna wobec zgody indywidualnej. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy była wyrażona zgoda indywidualna w stosunku do konkretnego kredytu objętego zgodą ogólną, odwołanie tej ostatniej skutkuje zaprzestaniem przetwarzania przez BIK danych o tym kredycie w oceny naszego ryzyka kredytowego. Innymi słowy, jeżeli kredyt ma zgodę indywidualną i ogólną, to odwołanie tej ostatniej jest wystarczającego do tego, aby BIK zaprzestał udostępniania danych o tym kredycie w celu oceny naszej wiarygodności.

Tak w skrócie wygląda działanie zgody ogólnej.

Co się dzieje po odwołania zgody ogólnej?

Niektórzy z nas, często bez znajomości zasad funkcjonowania zgody ogólnej, udzielają jej na pewnym etapie życia kredytowego. Zresztą to nie dziwi, bo skoro jesteśmy solidnymi kredytobiorcami, to możemy w jednej chwili zadecydować o udostępnianiu kredytodawcom danych o wszystkich dotychczas posiadanych kredytach po ich zamknięciu i pokazać, że jesteśmy solidnymi kredytobiorcami. Ten mechanizm może się wydawać nawet dość wygodny.

Może się jednak zdarzyć, że z jakiś względów nie chcemy już pokazywać kredytodawcom danych o wszystkich kredytach objętych zgodą ogólną. Mamy takie prawo. Wtedy musimy – i innej drogi nie ma – odwołać zgodę ogólną. I tak robimy. Co wtedy się dzieje?

Popatrzmy najpierw na to, co się dzieje z tymi danymi w BIK.

Zgodnie z tym, co napisałam wcześniej, dane o wszystkich kredytach zamkniętych objętych zgodą ogólną (zgoda indywidualna nie ma w tym momencie znaczenia dla BIK), nie są już udostępniane i w ogóle wykorzystywane przez BIK w celu oceny naszego ryzyka kredytowego.

Należy tu jednak zaznaczyć, że dane o tych kredytach (i dotyczy to tylko kredytów, a nie pożyczek pozabankowych) nie znikają z BIK. Pozostają one nadal w tej bazie, ale są wykorzystywane w innych celach np. w celu stosowania przez banki metod wewnętrznych do zarządzania ryzykiem kredytowym, w celach statystycznych. Bez względu na cel, w jakim są jeszcze przetwarzanie, może to trwać maksymalnie przez 12 lat, licząc od daty zamknięcia kredytu. Czyli przez taki okres pozostają one w bazie BIK. I pamiętajmy, że skoro są w tej bazie, to będziemy je również widzieć na swoim raporcie pobranym z BIK.

A jak to wygląda od strony banku, który przekazał do BIK dane o kredycie?

Jeżeli dla jakiegoś kredytu, który był objęty zgodą ogólną, wcześniej wyraziliśmy w banku także zgodę indywidualną (najczęściej robimy to na etapie podpisywania umowy kredytowej), to bank nadal posiada tę zgodę (bo została odwołana zgoda ogólna w BIK, a nie zgoda indywidualna udzielona także dla banku). A to oznacza, że bank nadal może przetwarzać dane o tym kredycie w celu oceny naszego ryzyka kredytowego. Nie może tego robić tylko BIK.

Jeżeli nie chcemy, aby bank wykorzystywał dane o tym kredycie, gdy ocenia nasze ryzyko kredytowe, to musimy odwołać także zgodę, którą udzieliliśmy dla banku. Wtedy trzeba się wybrać do kredytodawcy, albo napisać pismo w tej sprawie. Podkreślam, że zgodę udzieloną dla banku odwołujemy bezpośrednio w banku, a nie za pośrednictwem BIK.

Jeżeli dla jakiegoś kredytu, który był objęty zgodą ogólną, nie wyraziliśmy wcześniej w banku zgody indywidualnej, to ten bank nie ma podstawy do wykorzystywania danych o tym zobowiązaniu w celu oceny naszej wiarygodności. W tej sytuacji, ani bank ani BIK nie przetwarzają danych o tym kredycie w celu oceny naszego ryzyka kredytowego.

Skoro dane o kredycie zamkniętym pozostają w bazie BIK przez 12 lat, a często są także w tym czasie przetwarzane w systemach banku, który przekazał je do BIK, to wydaje się, że można te dane bez problemu ponownie udostępnić kredytodawcom w celu oceny naszej wiarygodności. Jednak praktyka pokazuje, że jest to takie proste.

Chcielibyśmy, aby dane o wybranym kredycie znowu były wykorzystywane w celu oceny naszej wiarygodności

Nie jest sytuacją niespotykaną, że zmieniamy zdanie i chcemy, aby dane o wskazanym kredycie zamkniętym – który był objęty odwołaną zgodą ogólną – były jednak udostępniane przez BIK kredytodawcom w celu oceny naszego ryzyka kredytowego. I niektórzy z nas taką decyzję podjęli z nadzieją, że proces przywrócenia tych danych do oceny ryzyka kredytowego, będzie prosty i szybki. Okazuje się jednak, że sprawa nie jest taka prosta.

Prześledźmy taki przypadek na przykładzie sprawy, zgłoszonej do nas przez jednego z Czytelników naszej strony. Czytelnik odwołał zgodę ogólną, nie mając świadomości, że będzie to dotyczyło także tych kredytów, które miały również zgodę indywidualną. W tej sytuacji chciał przywrócić do przetwarzania w celu oceny ryzyka kredytowego dane o kredytach, które miały także zgodę indywidualną.

W tym celu wystąpił do banków z prośbą przywrócenie tej zgody w BIK. I jaki był efekt?

Niektóre banki odmówiły realizacji takiego wniosku argumentując, że mają już w swoich systemach taką zgodę i nic więcej w tej sprawie nie mogą zrobić. Czytelnik odebrał to jako odmowę realizacji jego prośby. Przyjrzyjmy się więc tej sytuacji.

Przede wszystkim pamiętajmy, że odwołując zgodę ogólną, odwołujemy możliwość przetwarzania danych o kredycie w celu oceny naszego ryzyka kredytowego jedynie przez BIK. Bank – jeżeli wcześniej udzieliliśmy zgody indywidualnej do kredytu – nadal tę zgodę posiada (chyba, że ją także odwołaliśmy).

W takiej sytuacji trzeba przede wszystkim precyzyjnie określić, czego dotyczy nasza prośba. I powinna ona dotyczyć ponownego przekazania do BIK informacji o udzielonej zgodzie na wykorzystanie danych o wskazanym kredycie zamkniętym do oceny naszego ryzyka kredytowego.

Często jednak nie jesteśmy wystarczająco precyzyjni i informujemy bank o ponownym udzieleniu zgody. Bank odpowiadając na taką prośbę, informuje nas, że taką zgodę już posiada, a zatem przyjąć jej ponownie nie może. W efekcie nie uzyskujemy tego, co zamierzaliśmy. Starajmy się więc precyzyjnie określić, o co prosimy.

Niestety i w tej sytuacji możemy spotkać się z odmową. Tym bardziej, że także BIK informuje o braku możliwości przywrócenia takich zobowiązań do tej części naszej historii kredytowej, która jest udostępniania kredytodawcom w celu oceny naszego ryzyka kredytowego. Przynajmniej taką informację otrzymał jeden z Czytelników naszej strony:

„BIK na infolinii upiera sie ze odwolanie zgody ogolnej spowoduje zaprzestanie udostepniania informacji teraz i w przyszlosci do wszystkich zobowiazan aktualnie zamknietych oraz zaciagnietych, co wiecej, twierdzi ze pozniejsze zlozenie ponownej zgody indywidualnej nie spowoduje przywrocenia tych zobowiazan z czesci statystycznej do czesci zamkniętej”

Czy to stanowisko BIK jest poprawne? Przejrzałam regulacje prawne dotyczące między innymi zasad przetwarzania przez kredytodawców i BIK danych o kredytach zamkniętych. Kluczowy jest tu art. 105a ust. 2 Prawa bankowego, z którego wynika, że podstawą przetwarzania danych o kredytach zamkniętych w celu oceny ryzyka kredytowego (z jednym wyjątkiem), jest nasza zgoda i może być ona w dowolnym momencie odwołana. Jest również art. 16 RODO, który daje nam prawo do sprostowania i uzupełnienia danych.

Moim zdaniem, chociażby w świetle tych regulacji, kredytodawcy i BIK nie mają prawa odmówić nam zrealizowania naszej woli tj. ponownego umieszczenia w bazie BIK informacji o obowiązującej zgodzie indywidualnej, a w konsekwencji udostępniania przez BIK danych o wskazanym kredycie zamkniętym w celu oceny naszej wiarygodności.

Ten pogląd wydaje się tym bardziej uzasadniony, że – zgodnie z informacją, jaką podzielił się z nami inny Czytelnik strony – niektóre banki przyjęły do realizacji Jego prośbę, nie robiąc przy tym żadnych problemów (choć samą prośbą były zaskoczone). Jeden bank zrobił to „od ręki” w oddziale, do którego zgłosił się Czytelnik, a drugi przyjął prośbę do realizacji. (Oczywiście, może się jeszcze okazać, że mimo decyzji banków, BIK odmówi ponownego przyjęcia tych informacji. Na razie takiego scenariusza nie zakładam.)

Ponieważ przytoczone wyżej stanowisko BIK jest dość zaskakujące, to zadzwoniłam na Infolinię BIK, aby dowiedzieć się, jak to jest w tej sytuacji. I dowiedziałam się, że:

• to, czy bank przekaże ponownie informację do BIK, jest to indywidualna decyzja banku;
• wg BIK bank nie musi się na to zgodzić (BIK nie wskazał podstawy prawnej dla tego stanowiska, ale wskazał, że to wynika z umowy pomiędzy BIK a bankami);
• możemy natomiast bez problemu ponownie udzielić zgody ogólnej w BIK.

Jak widać, otrzymana przeze mnie informacja jest nieco inna niż ta, którą uzyskał Czytelnik, ale nadal „zaskakująca”.

Szczególnie zwracam uwagę na dopuszczenie przez BIK możliwości ponownego udzielenia zgody ogólnej. To powoduje, że mamy taką sytuację, że nie można swobodnie przywrócić do przetwarzania przez BIK w celu oceny ryzyka kredytowego wybranego kredytu zamkniętego, ale można bez problemu przywrócić wszystkie kredyty zamknięte.

Zatem, jak powinniśmy postąpić w sytuacji, kiedy bank odmówi nam ponownego przekazania informacji do BIK o naszej zgodzie na przetwarzanie danych o kredycie zamkniętym w celu oceny naszego ryzyka kredytowego?

Ja na pewno nie udzielałabym ponownie zgody ogólnej, bo jak widać może być ona dla nas kłopotliwa. Natomiast skupiłabym się na przekonaniu banku do zmiany swojego stanowiska w tej sprawie. Tu warto powołać się na regulacje mówiące o możliwości wyrażenia przez nas zgody (art. 105a ust. 2 Prawa bankowego) oraz prawie do sprostowania i uzupełnienia danych (art. 16 RODO). Oczywiście trzeba też precyzyjnie określić, czy wyrażamy zgodę (bo bank jeszcze jej nie ma), czy też prosimy o jej ponowne przekazanie do BIK. Warto też wskazać, że są banki, które bez problemu chcą takie wnioski realizować. Wobec tego, to nie przepisy prawa nakazują odmowę ich realizacji.

Podsumowując, decydując się na udzielenie zgody ogólnej warto pamiętać, że w pewnych sytuacjach może ona utrudniać nam zarządzanie swoją historią kredytową.

.