Chociaż scoring BIK to temat nie nowy, to nadal nie mamy o nim wystarczającej wiedzy, aby samodzielnie, szybko i poprawnie zinterpretować swoją ocenę punktową BIK. Można to zaobserwować na licznych forach internetowych, gdzie nieustannie pojawia się wiele pytań i próśb internautów o wyjaśnienie różnych kwestii dotyczących historii kredytowej i scoringu BIK.

Choć zgłaszane przypadki dotyczą unikatowych, indywidualnych historii kredytowych i na pierwszy rzut oka wydają się one dość nietypowe i skomplikowane, to zazwyczaj ich wyjaśnienie jest stosunkowo proste i wspólne dla wielu, z pozoru niepodobnych, sytuacji. Okazuje się, że najczęściej wystarczy odnieść się do ogólnych zasad funkcjonowania scoringu biura kredytowego (a takim jest właśnie scoring BIK) i zwykle wszystko staje się jasne.

Problem w tym, że często nie zwracamy uwagi na takie ogólne informacje. Z reguły interesują nas szczegóły funkcjonowania scoringu w powiązaniu z naszą historią kredytową. Chcemy wiedzieć dlaczego nasz scoring BIK zmienił się znacząco w bardzo krótkim czasie, dlaczego pozostaje niezmienny w długim okresie, dlaczego przy świetnej historii kredytowej nasza ocena scoringowa jest zaledwie dobra, o ile punktów wzrośnie nasz scoring jeśli zamkniemy kredyt gotówkowy, jak zmieni się ta ocena, gdy zaciągniemy kredyt mieszkaniowy, co się stanie z naszym scoringiem po wycofaniu zgody na przetwarzanie danych o kredycie w celu oceny ryzyka kredytowego itp.

Na forach internauci udzielają dość szczegółowych odpowiedzi na tak postawione pytania, ale prawie zawsze są one oparte na własnym doświadczeniu i analizie swojej historii kredytowej. Niestety, te porady rzadko są uniwersalne co oznacza, że rzadko sprawdzają się w sytuacji innych osób.

Biorąc pod uwagę, że BIK (zresztą inne biura kredytowe na świecie również) nie udziela konsumentom szczegółowych informacji dotyczących konkretnych przypadków (dlaczego ocena scoringowa ma określoną wartość, co spowodowało jej zmianę, o ile itd.), a działanie modeli scoringowych jest dość skomplikowane, to nie jest możliwe na podstawie obserwacji swojej historii kredytowej oraz swojego scoringu BIK, sformułowanie tak precyzyjnych i prawdziwych dla wszystkich wskazówek.

Dobrym przykładem takich nieudanych prób są porady internautów dotyczące wpływu zapytań kredytowych na scoring BIK. Były już informacje, że każde zapytanie obniża ocenę punktową BIK o 5 punktów, że sprawdzając oferty kredytowe jednocześnie w więcej niż 3 bankach znacznie obniżamy swój scoring BIK, że dwa zapytania kredytowe  działają praktycznie neutralnie na tę ocenę itp. Niestety, te wszystkie porady są nietrafione. W rzeczywistości wpływ zapytań kredytowych na scoring BIK jest nieco bardziej skomplikowany i nie jest możliwe podanie prostej reguły, która będzie prawdziwa dla wszystkich osób.

Więcej na temat zapytań kredytowych i scoringu BIK pisałam w: 8 ważnych informacji na temat przetwarzania przez BIK danych o zapytaniach kredytowych oraz Dlaczego w scoringu kredytowym uwzględnia się informacje o zapytaniach kredytowych?

Jak się okazuje, nawet profesjonalistom jest bardzo trudno sformułować jednoznaczne, szczegółowe wskazówki co należy zrobić, aby osiągnąć pożądany efekt. Ta trudność wynika między innymi z tego, że na ocenę punktową wpływa wiele informacji dotyczących naszych zachowań kredytowych, które są analizowane w wymiarze czasu.

Podam przykład działania takiego mechanizmu. Załóżmy, że model ocenia cechę „liczba otwartych kredytów gotówkowych w ostatnich 6 miesiącach”, a Ty 3 miesiące temu otworzyłeś kredyt gotówkowy. Czyli masz 1 kredyt gotówkowy otwarty w ostatnich 6 miesiącach. Ale za 5 miesięcy ta wartość wyniesie 0 (o ile oczywiście nie otworzysz nowych kredytów gotówkowych), bo ten kredyt z perspektywy kolejnych 5 miesięcy będzie otwarty już 8 miesięcy temu. Zatem przekroczy okres 6 miesięcy i nie zostanie uwzględniony w tej cesze.

Ten przykład również dobrze pokazuje, że choć brak jest nowej aktywności kredytowej, to ocena naszych doświadczeń kredytowych może się zmieniać. Inny jest ich obraz z perspektywy dnia dzisiejszego i inny będzie za pół roku, nawet jeśli nic się w historii kredytowej nie zmieni. Stąd między innymi, tak trudno jest wskazać, co należy konkretnie zrobić (jakie kredyty spłacić, na przetwarzanie których danych wyrazić zgodę, a którą odwołać), aby osiągnąć oczekiwany poziom oceny scoringowej.

Więcej na temat przyczyn zmiany scoringu BIK pisałam w: 5 możliwych przyczyn zmiany Twojego „scoringu BIK”

Dlatego zamiast szukać szczegółowych porad dotyczących swojej sytuacji, można skorzystać z wniosków płynących z ogólnych zasad rządzących działaniem scoringu kredytowego. Ponadto, profesjonalna, sprawdzona wiedza dotycząca tych reguł – w przeciwieństwie do wiedzy szczegółowej – jest szeroko dostępna (niestety zazwyczaj w języku angielskim). Moim zdaniem te reguły, choć ogólne, w 80% indywidualnych spraw dają dobre ich wyjaśnienie.

Jeśli będziemy znali ogólne zasady działania modeli scoringowych oraz zachowania kredytowe świadczące o wysokiej wiarygodności kredytowej i wdrożymy je w życie, to zazwyczaj będziemy zadowoleni ze swojego scoringu kredytowego, a także będziemy lepiej go rozumieli.

Poniżej opisałam 5 ogólnych zasad działania scoringu BIK, których znajomość pozwoli Ci samodzielnie wyjaśnić wiele wątpliwości związanych z Twoją oceną punktową BIK i lepiej nią zarządzać.

Posiadanie historii kredytowej nie wystarcza do uzyskania scoringu BIK

Na forach internauci często zadają pytanie dlaczego nie mają scoringu BIK, skoro mają historię kredytową w BIK. Piszą, że czasami nawet specjalnie zaciągnęli jakiś kredyt, aby tę historię zbudować i okazało się to niewystarczające.

Ogólna zasada mówi, że do naliczenia oceny scoringowej biura kredytowego, niezbędne są dane opisujące przeszłe zachowania kredytowe. Problem w tym, że jest to warunek konieczny, ale nie wystarczający. Ta historia musi być także:

• odpowiednio długa – zazwyczaj historia przynajmniej 1 kredytu powinna mieć minimum 6 miesięcy długości,
• wystarczająco aktualna – zazwyczaj przynajmniej jeden wpis w historii dowolnego kredytu powinien pochodzić z ostatnich 6 miesięcy,
• pozytywna – świeże wpisy w historii spłaty kredytu nie mogą wskazywać na występowanie poważnych problemów z jego spłatą (zaległość trwająca dłużej niż 90 dni),
• dostępna do oceny ryzyka kredytowego – historia dobrze spłaconego już kredytu, która nie ma Twojej zgody na jej wykorzystanie w celu oceny ryzyka kredytowego, nie tworzy historii kredytowej, która może być wykorzystana do naliczenia scoringu BIK.

Wobec tego jeśli masz historię kredytową, a nie może zostać naliczona Ci ocena punktowa BIK, to ta historia:

• jest zbyt krótka. Wtedy możesz:
  • poczekać jeszcze kilka miesięcy regularnie spłacając kredyt lub
  • udzielić zgody na wykorzystanie danych o kredycie już poprawnie spłaconym z dłuższą i w miarę aktualną historią (wybierz ten kredyt, który w swojej historii spłat nie ma informacji o jakimkolwiek opóźnieniu);
• jest zbyt odległa. Wtedy możesz:
  • otworzyć jakiś kredyt, który będzie budował Ci długą i aktualną historię kredytową (np. kredyt odnawialny, ale korzystaj z niego w niewielkim stopniu) lub
  • udzielić zgody na wykorzystanie danych o kredycie już poprawnie spłaconym z dłuższą i w miarę aktualną historią (wybierz ten kredyt, który w swojej historii spłat nie ma informacji o jakimkolwiek opóźnieniu);
• zawiera informacje o w miarę aktualnych długich opóźnieniach w spłacie. Wtedy możesz:
  • poczekać kilka miesięcy, bo wtedy te informacje nie będą już blokowały możliwości naliczenia Ci scoringu BIK (ale będę niestety obniżały tę ocenę);
• jest niedostępna do oceny Twojego ryzyka kredytowego. Wtedy możesz:
  • udzielić zgody na wykorzystanie danych o kredycie już poprawnie spłaconym z długą i w miarę aktualną historią (wybierz ten kredyt, który w swojej historii spłat nie ma informacji o jakimkolwiek opóźnieniu).

Jak widzisz jest wiele sytuacji, w których nie zostanie naliczona Ci ocena scoringowa BIK mimo, że posiadasz jakąś historię kredytową w BIK. Zasada jest taka, że ta historia musi być wystarczająco bogata, aby ocena była wystarczająco rzetelna. Stąd takie wymagania dotyczące historii kredytowej.

Więcej na temat warunków jakie musi spełniać historia kredytowa, aby możliwe było naliczenie oceny scoringowej pisałam w: 3 warunki jakie musisz spełnić, aby uzyskać scoring BIK oraz Co bank otrzymuje z BIK jeśli nie zostanie naliczony Twój scoring BIK?

Nie ma perfekcyjnie działających modeli scoringowych

Modele scoringowe BIK należą do tzw. statystycznych modeli scoringowych biura kredytowego. Do ich budowy wykorzystuje się metody statystyczne i duże zbiory danych, opisujących zachowania kredytowe Polaków. Ten rodzaj modeli uważa się za najlepsze. „Najlepsze” nie oznacza jednak, że działają one bezbłędnie.

Pamiętajmy, że z każdym modelem scoringowym jest związany pewien poziom błędnych ocen, który wynika z natury tego modelu – stosowanych metod budowy, wykorzystanych w tym celu danych, wiedzy i doświadczenia analityków konstruujących model, czy niewystarczających dostosowań modelu do zmieniających się warunków, w których jest stosowany.

Więcej na temat różnych typów modeli scoringowych pisałam w: Za wysokość scoringu odpowiada także model scoringowy

Zatem, nie ma bezbłędnie działających modeli scoringowych. O tym też trzeba pamiętać, odnosząc swój scoring do swojej historii kredytowej. Być może miałeś wrażenie, że Twoja ocena scoringowa BIK jest zbyt niska w stosunku do Twoich zachowań kredytowych. To wrażenie wcale nie musiało być nieprawidłowe. Błędne oceny po prostu się zdarzają.

Niewielka liczba niepoprawnych ocen wiarygodności kredytowej dokonanych przez model scoringowy nie jest kłopotem dla banku. Koszt ich jest akceptowalny w porównaniu z korzyściami jakie bank uzyskuje ze stosowania modeli scoringowych. Może być natomiast kłopotem dla Ciebie, jeśli to Tobie odmówiono kredytu na skutek nietrafionej oceny wiarygodności kredytowej. Niestety, niewiele możesz z tym zrobić, bo modele scoringowe powstały z myślą o bankach i zarządzaniu przez nie ryzykiem kredytowym. Jeśli spełniają swoje zadanie w bankach, to uważa się je za działające poprawnie. A modele scoringowe BIK spełniają wymagania jakościowe banków.

Tobie pozostaje jedynie zmienić swoje zachowania kredytowe tak, aby jeszcze wyraźniej świadczyły o Twojej rzetelności. Praktyka pokazuje, że najwięcej błędnych ocen pojawia się w okolicach środka zakresu punktacji jaką można uzyskać z danego modelu. Dlatego im wyższa ocena tym mniejsze jest ryzyko, że będzie ona błędna tzn. Twoja wiarygodność kredytowa zostanie oceniona negatywnie mimo, że jesteś kredytobiorcą odpowiedzialnym i kredyt spłaciłbyś terminowo.

Więcej na temat pozytywnych zachowań kredytowych pisałam w: 4 czynniki, które decydują o wysokości scoringu BIK

Nie masz jednej oceny scoringowej. Masz ich wiele

Pobrałeś swój scoring BIK i bank zrobił to w tym samym dniu. Oceny różniły się o kilkadziesiąt punktów. I do tego nic się nie zmieniło w Twojej historii kredytowej. Taka sytuacja jest możliwa.

Choć przyczyn tego może być kilka, to często okazuje się, że oceny te pochodzą z różnych modeli scoringowych, o różnym zakresie punktacji.

Ogólna zasada mówi, że do oceny ryzyka kredytowego konsumenta mogą być stosowane różne oceny scoringowe, nawet podczas oceny tego samego wniosku kredytowego.

Bank może wykorzystywać do oceny wiarygodności kredytowej klientów tylko swoje modele scoringowe albo łączyć je razem ze scoringiem BIK. Może też stosować tylko wybraną przez siebie ocenę scoringową BIK. Bank ma tu dowolność, a wybór dokonywany jest zazwyczaj na podstawie analiz skuteczności działania tych ocen.

Więcej na temat różnych modeli scoringowych BIK pisałam w: Scoring BIK, a właściwie scoringi BIK

Zatem w jednym czasie może zostać naliczonych Ci kilka różnych ocen scoringowych, które służą temu samemu, czyli ocenie Twojej rzetelności kredytowej. Nierzadko oceny te uzupełniają się, ponieważ różne modele scoringowe uwzględniają inne zakresy informacji opisujące Twoją osobowość jako kredytobiorcy. A złożenie wielu danych pozwala uzyskać wyższą trafność oceny.

W praktyce rzadko mamy szansę w ogóle dowiedzieć się, że jesteśmy oceniani z wykorzystaniem modeli scoringowych. Wyjątek stanowi tu sytuacja, gdy bank do oceny Twojej wiarygodności kredytowej używa scoringu BIK. Nie zawsze, ale czasami doradca kredytowy informuje, że decyzja kredytowa jest odmowna, bo scoring BIK jest za niski. Niekiedy nawet podaje jego wartość.

Najczęściej jednak o swoim scoringu BIK dowiadujemy się kupując tę ocenę z BIK. I tu często pojawia się konsternacja, bo BIK ma aktualnie dwa modele oceny punktowej przeznaczone do tego samego, czyli do oceny naszej wiarygodności kredytowej. I obie te oceny udostępnia konsumentom – nowszą w Raporcie BIK, a starszą wersję za pośrednictwem systemów bankowości elektronicznej niektórych banków (Pekao, PKO BP, Inteligo, Podkarpacki Bank Spółdzielczy, Idea Bank) oraz w raporcie Profil Kredytowy Plus (raport ten jest obecnie w fazie wycofywania i jest on dostępny tylko dla części osób).

Więcej na temat nowej i starszej wersji oceny scoringowej BIK pisałam w: 8 ważnych informacji potrzebnych do zrozumienia nowej oceny punktowej, którą BIK sprzedaje konsumentom

Jeśli pobierzesz swój scoring BIK np. za pośrednictwem systemu bankowości elektronicznej banku PKO i w tym samym dniu będziesz ubiegał się o kredyt w banku, który wykorzystuje nową ocenę scoringową BIK, to te dwie oceny mogą być wyraźnie inne. I to z tego powodu, że jedna pochodzi ze starego modelu oceny punktowej BIK, który ma zakres punktacji 192-631, a druga z nowego modelu o zakresie punktów od 98 do 711 punktów.

Zatem zanim zaczniesz głębiej badać skąd tak duże różnice w ocenie scoringowej BIK, to sprawdź najpierw czy pochodzą z tego samego modelu scoringowego. Jeśli nie, to nie należy ich bezpośrednio porównywać, a tym samym doszukiwać się przyczyn tej różnicy. To, że posiadasz wiele ocen scoringowych jednocześnie i to o różnej wartości, nie jest sytuacją nieprawidłową.

Pamiętajmy więc, że określenie „scoring BIK”, którym tak chętnie się posługujemy, nie zawsze oznacza to samo. BIK ma kilka modeli scoringowych i do wszystkich dostęp mają banki, a więc mogą używać dowolnego „scoringu BIK”.

Zmiana w historii kredytowej nie zawsze powoduje zmiany w scoringu BIK

Płacisz kolejne raty kredytu na czas i oczekujesz wzrostu scoringu BIK po terminowej spłacie każdej raty. Niestety tak to nie działa. Ocena scoringowa nie nagradza nas za każde kolejne pozytywne zachowanie kredytowe. Ale zdarza się (czyli nie jest to regułą), że karze nas za każde kolejne negatywne postępowanie.

Jeśli cała Twoja historia kredytowa wskazuje, że terminowo spłacasz kredyty, to nie ma znaczenia jak wiele miesięcy tak postępujesz. Po prostu spłacasz kredyty solidnie. Podobnie jest, jeśli zawsze korzystasz z limitu kredytowego w niewielkim stopniu – nie jest ważne ile miesięcy w ten sposób się zachowujesz. Wszystko razem świadczy o Twojej rzetelności.

Ale jeśli w Twojej historii kredytowej pojawi się incydent oceniany przez model jako podnoszący ryzyko kredytowe, to już istotne staje się nie tylko, że on był, ale także jak dawno. Bo jak pisałam wielokrotnie, ocena scoringowa służy do oceny ryzyka tego, że przestaniesz spłacać kredyt. Zatem stara się ona dokładnie uwzględnić wszystkie czynniki wskazujące na rosnące ryzyko, że jednak nie poradzisz sobie ze spłatą kredytu.

Negatywne – w ocenie modelu – sytuacje kredytowe np. brak zapłaty raty kredytu na czas, obniżają ocenę scoringową, ale nie każdy kolejny incydent musi pogłębiać ten spadek. Przykładowo, jeżeli w ostatnich 6 miesiącach po raz czwarty spóźniłeś się ze spłatą kredytu o 10 dni, to nie „stracisz” za to dodatkowych punktów. Punkty „stracisz” za sam fakt, że takie opóźnienia były w tym okresie – nieważne ile razy. Inny przykład – jeżeli do bazy BIK wpłynęły zapytania kredytowe o Twoje dane, to wzrost liczby zapytań może „obniżać” Twój scoring BIK, ale nie musi to być po wpłynięciu każdego, kolejnego zapytania.

Miejmy więc na uwadze, że nie każde zdarzenie kredytowe, które jest oceniane przez model scoringowy powoduje zmianę oceny scoringowej. Brak zmiany w wartości scoringu BIK może być sytuacją poprawną, wynikającą z natury działania modeli scoringowych.

Nie ma uniwersalnej wartości scoringu BIK, która wskazuje na wysoką wiarygodność kredytową

Niestety nie ma uniwersalnej wartości, która wskazuje, że ocena scoringowa BIK jest wysoka i zawsze będzie wystarczająca do uzyskania pozytywnej oceny wiarygodności kredytowej w banku. Jest to cechą charakterystyczną takich narzędzi jak modele scoringowe.

Oceny scoringowe BIK są używane przez różne banki (ale nie wszystkie) i w różny sposób. Niektóre banki mają konserwatywne podejście do oceny ryzyka kredytowego i wymagają wyższej wiarygodności kredytowej, a więc wyższego scoringu BIK. Są też banki, które akceptują klientów z niższą wiarygodnością kredytową, a więc z niższym scoringiem BIK. Czasami to wyższe ryzyko ma odbicie w wyższej cenie kredytu. O tym warto pamiętać szukając banku, który nie wymaga zbyt wysokiej oceny scoringowej BIK. Są też banki, które uwzględniają w ocenie ryzyka kredytowego klienta scoring BIK, ale nie stosują go wprost tzn. nie mają ustalonego jednego progu decydującego o tym, czy klient otrzyma pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej. Często włączają tę ocenę jako jedną z cech swojego modelu scoringowego. Nierzadko też banki ocenę wiarygodności kredytowej uzależniają od dwóch różnych ocen scoringowych np. stosują scoring BIK i własny scoring.

Generalnie, przy interpretacji oceny scoringowej uzyskanej z dowolnego modelu scoringowego obowiązuje zasada, że im wyższa ocena, tym lepiej dla nas.

Aby ocenić czy uzyskana ocena scoringowa jest „dobra” trzeba przynajmniej znać zakres punktacji modelu, z którego pochodzi. Wtedy odnosząc ją do minimum i maksimum punktów można coś o tej ocenie powiedzieć – czy jest bliżej maksimum, a więc wysoka, czy raczej bliżej minimum, a więc niska. A może znajduje się gdzieś pomiędzy.

Naturalnie, zawsze warto mieć wysoki scoring kredytowy, bo to daje większą szansę na pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej i ułatwia dostęp do kredytu. Ale też nieco niższe jego wartości mogą nie przesądzać o negatywnej ocenie naszej rzetelności, zwłaszcza jeśli inne dane świadczą pozytywnie o naszej odpowiedzialności np. dane o naszej sytuacji socjo-demograficznej – wiek, wykształcenie, stan cywilny itp.

Więcej na temat interpretacji oceny scoringowej BIK pisałam w: 5 wskazówek jak interpretować „scoring BIK”

Jeżeli zastanawiasz się jaka jest minimalna wartość scoringu BIK, która gwarantuje pozytywną ocenę wiarygodności kredytowej to pamiętaj, że nie można ustalić jednego takiego poziomu dla wszystkich banków. Dla każdego banku „pozytywna ocena wiarygodności” może oznaczać  co innego. Naturalnie, pomijam tu przypadek oceny maksymalnej bądź bliskiej tej wartości, bo ta w ocenie każdego banku będzie wystarczająca.

.

Dowiedziałeś się kilku ogólnych rzeczy o funkcjonowaniu scoringu BIK. Teraz wiesz, że:

1. Jeżeli masz historię kredytową, a nie masz scoringu BIK, to nie musi być błąd. Twoja historia nie spełnia minimalnych warunków;
2. Jeżeli masz poczucie, że Twój scoring BIK jest za niski, to może się zdarzyć, że jest to dobre przeczucie. Ale nic z tym zrobić nie można;
3. Jeżeli masz wątpliwości do swojego scoringu BIK, to najpierw dowiedz się, o których scoring BIK chodzi. BIK ma wiele modeli scoringowych;
4. Jeżeli oczekujesz wzrostu scoringu BIK po każdej terminowo spłaconej racie kredytu, to tego efektu nie zobaczysz. Scoring kredytowy tak nie działa;
5. Jeżeli chcesz wiedzieć jaka jest minimalna wartość scoringu BIK, przy której każdy bank oceni Twoją wiarygodność kredytową pozytywnie, to się tego nie dowiesz. Po prostu nie ma takiej wartości.

Mam nadzieję, że te wskazówki będą pomocne w samodzielnej analizie swojej oceny scoringowej BIK.

.