Uwzględnianie liczby „zapytań kredytowych” w scoringu kredytowym wzbudza kontrowersje

Wiele kontrowersji wzbudza fakt uwzględniania w scoringu BIK informacji o liczbie zapytań kredytowych. Czyli informacji o tym, ile razy banki zwróciły się do biura kredytowego, w celu pobrania danych o historii kredytowej konsumenta w związku z ubieganiem się przez niego o kredyt.

Więcej o tym, jakie elementy zachowań kredytowych są uwzględniane w „scoringu BIK” znajdziesz w 4 czynniki, które decydują o wysokości scoringu BIK.

Przypomnę, że z założenia zapytanie kredytowe miało być odzwierciedleniem sytuacji, w której konsument wnioskuje o kredyt. A zatem liczba zapytań kredytowych świadczyłaby o tym, jak często osoba występuje o nowy kredyt, czyli jak duża jest jej aktywność kredytowa. I to jest stan wzorcowy.

W rzeczywistości są też takie sytuacje, kiedy konsument chcąc zaciągnąć kredyt, szczególnie na wysoką kwotę, idzie do kilku banków (lub do doradcy/pośrednika finansowego), aby sprawdzić, czy taki kredyt ma szansę otrzymać i na jakich warunkach. Wtedy spośród kilku ofert może wybrać najlepszą dla siebie.

Aby bank mógł udzielić takiej informacji konsumentowi, musi dokonać chociaż wstępnej oceny jego ryzyka kredytowego. I w tym celu często pobiera dane o jego historii kredytowej z Biura Informacji Kredytowej (BIK).

Bank wysyłając takie zapytanie do BIK, oznacza je najczęściej jako „zapytanie kredytowe”. W ten sposób klient poszukując najlepszej oferty dla siebie, generuje wiele zapytań kredytowych do bazy BIK. I dzieje się to w krótkim czasie.

Jeżeli chcesz się dowiedzieć jakie typy zapytań są wysyłane do bazy BIK o nasze dane, to przeczytaj tekst Które zapytania do BIK o historię kredytową powinny Cię szczególnie zainteresować?

I choć tylko jedno z tych zapytań zazwyczaj kończy się kredytem (bo konsument chciał przecież zaciągnąć jeden, najkorzystniejszy dla siebie kredyt), to z perspektywy bazy BIK mogą być one także oznaką dużej aktywności kredytowej tj. poszukiwania przez konsumenta jakiegokolwiek kredytu albo próbą zaciągnięcia przez niego wielu kredytów w krótkim czasie. I to właśnie wzbudza kontrowersje.

Rzeczywistym obrazem dużej aktywności kredytowej konsumenta, czy dużego, pilnego zapotrzebowania na kredyt jest sytuacja, gdy:

• osoba, której odmówiono kredytu w jednym banku idzie do drugiego banku, jeśli odmówią w drugim, to wnioskuje w trzecim itd.,
• konsument chce zaciągnąć kilka kredytów w różnych bankach w dość krótkim czasie.

W tych przypadkach duża liczba zapytań kredytowych do bazy BIK będzie rzeczywiście odzwierciedlała wysoką aktywność kredytową tego konsumenta.

Ale cała trudność polega na tym, że każde zapytanie kredytowe do BIK wygląda prawie tak samo. Zatem bardzo często niemożliwa jest ocena, które z tych zapytań są skutkiem szukania przez konsumenta jakiegokolwiek kredytu, które świadczą o chęci zaciągnięcia kilku kredytów w krótkim czasie, a które są wynikiem poszukiwania najlepszej oferty kredytu.

Wtedy wszystkie zapytania oznaczone jako ten sam typ – „zapytanie kredytowe” mogą być, i często są, traktowane przez model scoringowy w ten sam sposób. Stąd wielu konsumentów kwestionuje wykorzystanie informacji o zapytaniach kredytowych do oceny ich ryzyka kredytowego.

Ale nie jest też tak, że raz przyjęte w modelach scoringowych rozwiązanie, musi być już na zawsze stosowane. I tak w rzeczywistości się dzieje.

W rożnych modelach scoringowych BIK w różny sposób podchodzi się do ustalania liczby zapytań kredytowych, które świadczą o naszej aktywności kredytowej.

Przy czym żadne stosowane dotychczas rozwiązanie nie pozwala jednoznacznie wybrać tylko tych zapytań, które trafiają do bazy BIK, jako efekt rzeczywistego ubiegania się konsumenta o nowy kredyt. Bo i wypracowanie takich rozwiązań nie jest to proste.

Zostawiając na razie temat tego, czy można w istniejących warunkach jednoznacznie definiować zapytania kredytowe, chciałabym się odnieść do głównego tematu tego tekstu. Mianowicie, dlaczego w ogóle informacje o zapytaniach kredytowych są uwzględniane w credit scoringu?

Nasze zwyczaje kredytowe i statystyka mówią wiele

Analizy BIK (ale i światowych firm, które są liderami w dostarczaniu credit score na świecie np. FICO) pokazują, że osoby, o których instytucje finansowe często kierowały zapytania do biura kredytowego, zwłaszcza w krótkim okresie, wyraźnie częściej nie spłacają kredytu niż osoby, o których dane pytano rzadziej.

Te zapytania utożsamia się właśnie z faktem ubiegania się konsumenta o kredyt. Czyli sprowadza się to do tego, że osoby częściej chcące zaciągnąć kredyt albo szukające z dużą determinacją jakiegokolwiek kredytu, częściej sobie nie radzą z terminową spłatą zadłużenia.

Modele scoringowe biur kredytowych są to modele statystyczne. Oznacza to, że ich postać zależy od wyników analiz danych opisujących zachowania kredytowe kredytobiorców.

Jeśli te analizy wskazują, że dana informacja dobrze różnicuje osoby z punktu widzenia ryzyka zaprzestania spłaty kredytu (potrafi podzielić kredytobiorców na tych co rzadko mają problemy z terminową spłatą kredytów i tych, co częściej sobie z tym nie radzą) oraz ma pozytywny wpływ na skuteczność i stabilność działania modelu scoringowego, to taką informację dodaje się do modelu.

Dane o liczbie zapytań kredytowych spełniają te warunki. Dlatego są umieszczane w modelach scoringowych obok takich informacji jak np. terminowość spłaty kredytów, poziom wykorzystania limitów kredytowych, liczba posiadanych czynnych kredytów.

I warto podkreślić, że wykorzystanie informacji o zapytaniach kredytowych w modelach BIK nie jest podejściem odosobnionym.

Ponieważ na świecie również takie zależności są obserwowane, to tam, gdzie dostępne są dane o zapytaniach składanych do biura kredytowego, często stanowią one element modeli scoringowych udostępnianych przez te biura.

Jaki wpływ na scoring BIK ma „liczba zapytań kredytowych”?

W modelach scoringowych ryzyka kredytowego znajdują się informacje, które silnie wpływają na scoring konsumenta (mają większy wkład w końcową punktację scoringową) i takie, które mają mniejszy wpływ (mniejszy wkład w finalną ocenę scoringową). Ale każda z tych informacji jest dla scoringu ważna tzn. przyczynia się do uzyskania bardziej trafnej oceny ryzyka kredytowego konsumenta (a przecież o to właśnie chodzi w modelach scoringowych ryzyka kredytowego).

Zapytania kredytowe należą do tych informacji, które w mniejszym stopniu wpływają na scoring BIK. A to oznacza, że nawet bardzo duża liczba zapytań kredytowych nie obniży scoringu konsumenta tak znacznie, jak nawet niewielkie opóźnienia w spłacie kredytu.

Trzeba też wiedzieć, że informacja o częstości wnioskowania o kredyt ma różne znaczenie dla różnych grup osób. I jest to związane z ich historią kredytową.

Bardziej odczuwalny wpływ liczby zapytań kredytowych na scoring będzie dotyczył tych osób, które są dość aktywne kredytowo np. mają dużo czynnych jednocześnie kredytów, zwłaszcza otwartych w ostatnim czasie lub osób, które mają (miały) opóźnienia w spłacie zobowiązań.

Wynika to z tego, że osoby o takiej historii kredytowej i tak uzyskują niższy scoring (bo już miały incydenty niespłacenie raty kredytu w terminie lub są już mocno aktywne kredytowo). Wtedy każda dodatkowa strata punktów (nawet kilku) z tytułu zapytań kredytowych jest dla nich bardziej odczuwalna i czasami może przesądzić o negatywnej decyzji kredytowej.

Zatem same zapytania kredytowe nie mają bardzo dużego wpływu na końcową ocenę scoringową, ale dla pewnej grupy kredytobiorców utrata nawet niewielu punktów może być odczuwalna. Dla większości kredytobiorców nie będzie to miało jednak dużego znaczenia.

I jeszcze kilka informacji….

I warto pamiętać, że jeśli ubiegasz się o kredyt i bank w związku z tym pobiera Twój raport z BIK (czyli zadaje zapytanie kredytowe) i jednocześnie pobiera na raporcie Twój scoring BIK, to bieżące zapytanie kredytowe nie jest uwzględniane przy naliczaniu „scoringu BIK”.

Czyli jeśli były 2 zapytania kredytowe o Twoje dane w ostatnich 12 miesiącach, a teraz wnioskujesz o nowy kredyt i bank wysłał zapytanie do BIK, to liczba zapytań kredytowych uwzględniona w scoringu BIK będzie wynosiła 2. To ostatnie zapytanie nie będzie wzięte pod uwagę.

Nie zapomnijmy także, że BIK posiada różne modele scoringowe, które oferuje bankom i firmom pożyczkowym. Modele te różnią się między sobą pod wieloma względami. Między innymi tym, jak ustalana jest liczba zapytań kredytowych i jaki jest jej wpływ na końcową punktację scoringową.

To, co opisałam powyżej odnosi się do modelu, z którego oceny scoringowe są nadal najczęściej wykorzystywane przez banki (BIKSco CreditRisk).

Ale warto wiedzieć, że BIK udostępnia bankom również model, który traktuje zapytania kredytowe złożone w zbliżonym okresie, w związku z ubieganiem się o ten sam typ kredytu, jako jedno zapytanie. Trzeba o tym widzieć, bo ten model z czasem będzie coraz bardziej popularny w bankach. Ponadto jest on podstawą naliczenia punktacji BIK, która jest nam sprzedawana w Raporcie BIK.

Wnioski

Warto z tego zapamiętać, że uwzględnienie w modelu scoringowym informacji o liczbie zapytań kredytowych wynika z analiz naszych zachowań kredytowych. Dlatego z tej perspektywy wykorzystanie tych informacji jest uzasadnione.

Jednak jest jeszcze konsument, który w określony sposób zachowuje się na rynku kredytowym np. sprawdza atrakcyjność dla siebie różnych ofert kredytowych.

Pamiętajmy, że do takich zachowań jest zachęcany przez urzędy działające na rzecz ochrony konsumenta. Także nowe regulacje (Ustawa o kredycie hipotecznym) i zmiany w dotychczasowych (Ustawa o kredycie konsumenckim) zmierzają do tego, aby konsument miał prawo i dobre warunki do wyboru najlepszej dla siebie oferty kredytu.

Dlatego narzędzia wspierające proces oceny ryzyka kredytowego w bankach, w tym modele scoringowe BIK, powinny podążać za tym, jak konsument funkcjonuje na rynku kredytowym.

Na temat zapytań wysyłanych do bazy BIK pisałam także między innymi w:

Jakie dane o Polakach gromadzi BIK, na jakich zasadach i komu je udostępnia?

Które zapytania do BIK o historię kredytową powinny Cię szczególnie zainteresować?

Pobranie swoich danych z BIK nie wpływa na wysokość „scoringu BIK”

Jak usunąć z bazy BIK informacje o zapytaniach kredytowych?