Chcesz zarządzać swoją wiarygodnością kredytową?

Przynajmniej 15 mln dorosłych Polaków powinno być tym zainteresowanych, bo mniej więcej tyle osób ma czynny co najmniej jeden kredyt lub pożyczkę.

A historia spłacania chociażby jednego kredytu czy pożyczki tworzy historię kredytową, która – z dużym prawdopodobieństwem – będzie analizowana przez firmy, od których będziesz chciał pożyczyć pieniądze, kupić abonament telefoniczny, ubezpieczenie, czy skorzystać z leasingu.

I tylko dobra historia kredytowa i dobra historia płatnicza zapewnią Ci dostęp do tych usług.

A dobra historia to nie tylko solidne spłacanie kredytów i innych zobowiązań, ale to także poprawne dane o Twoich kredytach i pożyczkach w bazach danych, mądre wyrażanie zgód na przetwarzanie Twoich danych przez różne instytucje oraz rozsądne udzielanie zgód na ich udostępnianie innym firmom.

Ale, aby mądrze zarządzać zgodami lub wiedzieć jak kontrolować poprawność danych, powinieneś posiadać chociaż podstawową znajomość regulacji prawnych, które są fundamentem działalności takich firm jak Biuro Informacji Kredytowej oraz biura informacji gospodarczej, czyli instytucji, w których są zgromadzone dane o Twoich zachowaniach płatniczych. Bo w tych regulacjach są opisane szczegóły związane z zasadami gromadzenia, przetwarzania i udostępniania Twoich danych oraz Twoje prawa jako ich właściciela.

Poniżej znajdziesz opis 5 kluczowych regulacji, z którymi powinieneś się zapoznać, zwłaszcza jeśli nie wiesz czy możesz sprawdzić poprawność danych przekazanych do tych baz, nie wiesz komu te dane mogą być udostępnione, nie wiesz jak działają Twoje zgody i na co mają wpływ.

A już bez tych regulacji trudno się obyć jeśli spotkała Cię niemiła sytuacja i np. okazało się, że bank odmówił Ci udzielenia kredytu bo miałeś „złą” historię w BIK. Jakie masz prawa w tej sytuacji? Dużo wyjaśnień jest zawartych w tych regulacjach.

Ustawa Prawo bankowe

Głównym źródłem informacji o Twojej historii kredytowej jest baza Biura Informacji Kredytowej. Zatem, aby dowiedzieć się o tym:

• kto przekazuje do tej bazy informacje,
• na jakich zasadach,
• kto może te informacje pobrać,
• do czego ta informacja może być wykorzystana,
• kiedy wymagana jest Twoja zgoda,
• jakie są Twoje prawa jako osoby, której te dane dotyczą

trzeba zajrzeć do ustawy Prawo bankowe. A w tej ustawie najważniejsze zapisy to:

1. Art. 105 ust. 4 – jest to przepis, który:
   • Jest podstawą do powstania takich instytucji jak Biuro Informacji Kredytowej, czyli rejestrów kredytowych;
   • Wskazuje kto dane do BIK może przekazywać i kto je pobierać;
   • Określa o czego poszczególne instytucje, które pobrały Twoje dane, mogą je wykorzystać;
   • Opisuje zasady na jakich biura informacji gospodarczej mogą pobierać Twoje dane z BIK;
   • Określa kiedy Twoje dane bankowe mogą trafić do biur informacji gospodarczej za pośrednictwem BIK;
   • Opisuje kiedy Twoje dane mogą być przekazane przez BIK do instytucji zależnych od banków np. firm leasingowych, factoringowych;
   • Opisuje zasady na jakich firmy pożyczkowej mogą pobrać Twoje dane z BIK, w podziale na dane „bankowe” oraz dane z sektora pożyczkowego;
   • Opisuje zasady aktualizacji w BIK Twoich danych dotyczących kredytów.
2. Art. 105 a – ten artykuł opisuje:
   • Do czego Twoje dane mogą być wykorzystane, w podziale na dane posiadające Twoją zgodę na przetwarzanie i bez takiej zgody;
   • Które dane mogą być przetwarzane bez Twojej zgody, a dla jakich wymagana jest Twoja zgoda;
   • Jak powinna wyglądać zgoda;
   • Zasady przetwarzania Twoich danych o kredytach poprawnie spłaconych;
   • Zasady przetwarzania Twoich danych o kredytach spłaconych z opóźnieniem co najmniej 60-dniowym.

Więcej szczegółów na temat działa BIK znajdziesz w tekście: 5 rzeczy, które trzeba wiedzieć o Biurze Informacji Kredytowej

Link do ustawy: Ustawa Prawo bankowe

Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowego zakresu danych podlegających wymianie pomiędzy instytucjami utworzonymi na podstawie przepisów prawa bankowego a instytucjami pożyczkowymi i innymi podmiotami

Jest to rozporządzenie z dnia 23 czerwca 2016 r., które konkretnie wskazuje jakie dane o Tobie i Twoim zobowiązaniu mogą być przedmiotem wymiany pomiędzy firmami pożyczkowymi a rejestrem kredytowym, czyli z BIK.

Warto się z tym rozporządzeniem zapoznać, bo można się dowiedzieć kilka ciekawych rzeczy np. że firma pożyczkowa nie może do BIK przekazać danych o Twoim stanie cywilnym, wykształceniu, zatrudnieniu itp. To ważne, bo to oznacza, że firma pożyczkowa nie może również takich danych z BIK pobrać. Dla porównania podam, że banki takie dane – póki co – mogą z BIK wymieniać, czyli przekazywać i pobierać.

Link do Rozporządzenia: Rozporządzenie Ministra Finansów

Warto tutaj wspomnieć, że do 2015 r. obowiązywało podobne rozporządzenie regulujące zakres danych jaki mógł być przetwarzany przez BIK i banki m.in. dla celów oceny ryzyka kredytowego.

Obecnie to rozporządzenie jest uchylone i czekamy na nowe.

Jak tylko zostanie wydane aktualne rozporządzenie w tej sprawie, to niezwłocznie opiszę co z niego wynika dla Ciebie. Być może Minister Finansów zechce ujednolicić zakres danych jaki jest wymieniany pomiędzy BIK a bankami, zgodnie z tym co przyjął w zakresie wymiany danych pomiędzy BIK a firmami pożyczkowymi. To by oznaczało, że dane socjo-demograficzne (opisujące Twoje wykształcenie, zawód, stan cywilny itp.) nie mogłyby być przekazywane do BIK dla celów oceny ryzyka kredytowego, a to ma swoje konsekwencje. Ale nie uprzedzajmy wydarzeń. Czekamy na aktualizacje tego rozporządzenia.

Ustawa o ochronie danych osobowych

Wszędzie tam, gdzie odbywa się przetwarzanie danych osobowych ma zastosowanie Ustawa o ochronie danych osobowych.

Nie ma tam szczegółowych przepisów dotyczących konkretnych baz, ale są przepisy odnoszące się do rzeczy bardziej ogólnych jak np. prawo dostępu do swoich danych przetwarzanych w tych bazach i ich kontroli.

A zatem z punktu widzenia zarządzania swoją historią kredytową, która jest zgromadzona w bazie prowadzonej przez BIK, czy też historią płatniczą, która znajduje się w bazach biur informacji gospodarczej (BIG), jest to ustawa bardzo ważna. Bo – bez prawa do kontroli tych danych – jak sprawdzać czy te dane są poprawne, czy są udostępniane instytucjom do tego uprawnionym i w końcu – czy są wykorzystywane tylko w celach określonych prawem.

Kluczowy tu jest art. 32, który wskazuje, że masz prawo:

1.Wiedzieć:

• kto przetwarza Twoje dane,
• po co,
• jak je przetwarza,
• komu zostały udostępnione,
• kto je przekazał do tego zbioru.

2. Żądać:

• poprawienia danych jeśli stwierdzisz, że są błędne,
• zaprzestania przetwarzania jeśli są gromadzone w sposób nieuprawniony,
• nie wykorzystywania ich w celach marketingowych.

3. Uzyskać bezpłatnie raz na 6 miesięcy informacje od administratora danych (tego, kto przetwarza Twoje dane) o rzeczach wymienionych w punkcie 1 powyżej, czyli: dokładane dane administratora danych, po co je zbiera, komu udostępnił, po co itd. Na udostepnienie tych informacji administrator danych ma 30 dni.

Link do Ustawy: Ustawa o ochronie danych osobowych

Nie można tutaj nie wspomnieć o Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych.

Rozporządzenie to wchodzi w życie 25 maja 2018 roku, a jego zapisy stanowią daleko idącą ochronę konsumentów w zakresie przetwarzania ich danych osobowych. W wersji oryginalnej to Rozporządzenie może mieć duże skutki dla ograniczenia przetwarzania naszych danych w takich bazach jak BIK, czy BIG-i.

Jednak – i trzeba to wyraźnie podkreślić – w wielu przypadkach Rozporządzenie przewiduje możliwość wyłączeń niektórych ograniczeń, czy obowiązków administratorów danych, które będą miały odzwierciedlenie w prawie danego kraju.

Nie wiadomo jeszcze dzisiaj w jakim zakresie w polskim prawie zostaną wprowadzone te wyłączenia, ale będą one na pewno i z pewnością będą dotyczyły banków, rejestrów kredytowych, biur informacji gospodarczej itp. Chodzi też o to zapewne, aby to Rozporządzenie nie sparaliżowało działania takich instytucji jak rejestry kredytowe, czy biura informacji gospodarczej. Będę temat śledziła.

Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczej i wymianie danych gospodarczych

Głównym źródłem informacji o Twojej historii płatniczej jest Ustawa o wymianie informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. To z tej ustawy się dowiesz m.in.:

• jakie warunki muszą być spełnione, aby Twoje dane trafiły do BIKG,
• jaki zakres danych może zostać przekazany do BIG;
• kto może je przekazać,
• to ma obowiązek przekazać dane do BIG,
• komu mogą być udostępnione,
• jakie warunki musza być spełnione, aby te dane udostępnić,
• do czego Twoje dane mogą być wykorzystane przez BIG,
• jakie są zasady aktualizacji tych danych,
• kiedy masz bezpłatny dostęp do swoich danych w celu ich kontroli.

Ważne artykuły to:

1. Art. 2, z którego dowiesz się jaki zakres informacji o Tobie i Twoim zobowiązaniu jest przekazywany do BIG;
2. Art. 12, art. 14 i art. 16, z których dowiesz się kiedy firma, której jesteś winny pieniądze, może Cię wpisać do BIG;
3. Art. 18 – opisuje, kiedy firma może przekazać do BIG informacje o poprawnym płaceniu przez Ciebie zobowiązań wobec tej firmy;
4. Art. 21 – mówi o zasadach aktualizacji Twoich danych w BIG;
5. Art. 22, art. 24 – opisuje komu BIG może udostępnić Twoje dane i na jakich zasadach;
6. Art. 23 i art. 27 – opisuje Twoje prawa w zakresie dostępu i kontroli swoich danych, które zostały przekazane do BIG oraz sprawdzenia komu te dane zostały udostępnione;
7. Art. 26 – opisuje okres przez jaki pobrane z BIG dane mogą być wykorzystywane przez firmę, która je pobrała;
8. Art. 31 – informuje o okresie przez jaki Twoje dane są przetwarzane w BIG.

Ustawa ta jest w trakcie zmiany, które będą dość istotne. Jak pojawi się nowa ustawa, to opiszę istotne zmiany z punktu widzenia konsumenta.

Więcej szczegółów na temat działa biur informacji gospodarczej znajdziesz w tekście: Biuro informacji gospodarczej – 7 rzeczy, które musisz wiedzieć, aby kontrolować swoją wiarygodność płatniczą.

Link do Ustawy: Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczej i wymianie danych gospodarczych

Ustawa o kredycie konsumenckim

Co Ustawa o kredycie konsumenckim ma do Twojej wiarygodności kredytowej lub płatniczej? Niewiele, ale jednak pewne zapisy są istotne dla Ciebie:

1. Art. 9, który wskazuje na potrzebę pozyskiwania przez kredytodawcę z bazy danych (takiej jak BIK lub BIG) informacji o Twoich zobowiązaniach, a to oznacza, że każdy bank albo firma pożyczkowa powinny sprawdzić Twoje aktualne zadłużenie.
2. Art. 10 – mówi o Twoim prawie dostępu do informacji, w sytuacji gdy odmówiono Ci kredytu z powodu informacji, która została pobrana z jakiejś bazy. Wtedy kredytodawca powinien wskazać, z której to bazy te dane pochodziły.

To prawo – moim zdaniem – jest bardzo ważne, bowiem dowiadujesz się choćby pośrednio, że Twoja historia kredytowa lub płatnicza nie są dobrze postrzegane przez bank. To pierwszy sygnał do tego, że tą historią musisz się pilnie zająć.

Link do Ustawy: Ustawa o kredycie konsumenckim

Ustawa o kredycie konsumenckim została znowelizowana w marcu 2017 roku, o czym pisałam w Zmiany w Ustawie o kredycie konsumenckim – więcej bardziej precyzyjnych informacji dla konsumenta

Warto zauważyć, że konieczność wykorzystywania przez banki informacji z baz zewnętrznych (takich jak BIK czy biura informacji gospodarczej) jest jeszcze silniej podkreślona w rekomendacjach Komisji Nadzoru Finansowego (Rekomendacja T, Rekomendacja A-SKOK, Rekomendacja S), które choć nie są prawem powszechnie obowiązującym, to jednak są silną wskazówką nadzoru dla banków.

W tych rekomendacjach banki otrzymały zalecenie stosowania do oceny zdolności kredytowej kredytobiorców modeli scoringowych, zwłaszcza jeśli bank wykorzystuje uproszczone zasady oceny zdolności kredytowej.

Moim zdaniem warto na to zwrócić uwagę, bo często słychać głosy o braku podstaw dla stosowania przez banki modeli scoringowych do oceny ryzyka kredytobiorcy. Z żadnej ustawy to rzeczywiście nie wynika, ale zalecenia nadzorcy bankowego wprost na taką potrzebę wskazują. Zatem banki w tym zakresie wypełniają zalecenia KNF (przynajmniej od niedawna, bo jeszcze kilka lat temu takich zaleceń oczywiście nie było).

Muszę również wspomnieć, że powstaje analogiczna ustawa dedykowana kredytowi hipotecznemu, która powinna pojawić się niebawem. Projekt tej ustawy zakłada podobne zapisy w zakresie potrzeby korzystania przez banki z baz zewnętrznych przy udzielaniu kredytów hipotecznych. Podobnie jest też określony obowiązek poinformowania Cię o tym, jakie dane (z której bazy) wpłynęły na decyzje o odmowie udzielenia kredytu hipotecznego, jeśli oczywiście taka odmowa miała miejsce.

Ta ustawa została uchwalona 23 marca 2017 r. o czym pisałam w Ustawa o kredycie hipotecznym. Więcej praw dla osób zaciągających kredyt hipoteczny

Sporo tych regulacji, ale są one kluczowe, aby kontrolować poprawność swoich danych znajdujących się w różnych zewnętrznych bazach, ich udostępnianie i wykorzystanie. Bo są to Twoje dane i powinny one służyć Tobie nie mniej niż bankom, firmom pożyczkowym, ubezpieczycielom, firmom leasingowym itd.

.

.