Prawdopodobnie wielokrotnie słyszałeś, że nie należy dopuszczać do wystąpienia opóźnień w spłacie kredytu i nie należy zbyt często ubiegać się o kredyt, bo to obniża scoring BIK, czyli Twoją wiarygodność kredytową.
Tak, to prawda. Ale to jest tylko część tej układanki zwanej „scoringiem BIK”.
Choć algorytm scoringu BIK jest okryty tajemnicą, to na podstawie dostępnych informacji można zbudować katalog pożądanych zachowań kredytobiorcy, które pomogą uzyskać i utrzymać wysoki scoring, czyli będziesz mógł pokazać, że jesteś osobą godną zaufania i solidną. Jednym słowem – wiarygodną kredytowo.
Zacznijmy zatem od początku….
Regulacje bankowe nakazują bankom badanie zdolności kredytowej w dwóch aspektach:
- Aspekcie ilościowym – tutaj bank ocenia czy będziesz miał finansowe możliwości płacić regularnie raty w wysokości ustalonej w umowie (często nazywa się to po prostu zdolnością kredytową);
- Aspekcie jakościowym – tutaj bank ocenia Twoją skłonność do spłaty kredytu (często nazywa się to wiarygodnością kredytową).
Zdolność kredytowa i wiarygodność kredytowa są tak samo ważne dla banku.
Oznacza to, że nie wystarczy, abyś miał spore dochody, które pokażą, że stać Cię na płacenie co miesiąc rat kredytu w wysokości ustalonej z bankiem. Musisz pokazać również, że warto Ci zaufać, bo potrafisz odpowiedzialnie zarządzać swoimi finansami i wywiązać się ze swoich zobowiązań.
Jak banki to sprawdzają?
O ile ocena czy Twój dochód jest wystarczający, aby płacić co miesiąc ustaloną ratę kredytu jest rzeczą dość prostą, to ocena Twojej solidności już taka prosta nie jest.
W tym celu banki bardzo często korzystają z modeli scoringowych, w tym z modeli scoringowych BIK (Biura Informacji Kredytowej).
Co zatem należy robić, aby móc zawsze przed bankiem wykazać się wysoką wiarygodnością kredytową, czyli wysokim scoringiem BIK?
W Internecie znajdziesz wiele reklam firm, które oferują Ci „czyszczenie BIK”, czyli poprawienie Twojej historii kredytowej. Ale jest naprawdę wiele rzeczy, które możesz zrobić sam i osiągnąć wysoki scoring. Nie musisz za to płacić.
Poznaj zatem moje porady, które pomogą Ci stać się wiarygodnym kredytobiorcą.
Moim zdaniem dla zapewnienia i utrzymania wysokiego scoringu BIK powinieneś spełnić trzy warunki:
- Znać wzorce zachowań kredytowych osób, które oceniane są przez modele scoringowe jako wiarygodne i dostosować do nich swoje zwyczaje kredytowe.
- Znać zasady przetwarzania danych o kredytach w różnych bazach, w szczególności zasady dotyczące udzielania zgód na przetwarzanie tych danych i stosować je w zarządzaniu swoją wiarygodnością.
- Dbać o poprawność swoich danych kredytowych w bazach danych.
Warunek 1: Poznaj wzorce zachowań kredytowych
Zatem jakie zwyczaje kredytowe trzeba mieć, aby mieć wysoki scoring BIK?
BIK ma kilka różnych modeli scoringowych, które służą do oceny ryzyka kredytowego kredytobiorcy.
Modele te różnią się w szczegółach np. mają nieco inaczej zdefiniowane cechy, inną punktację, inny udział poszczególnych kategorii informacji w ocenie końcowej, ale fundamenty ich działania są podobne.
Przede wszystkim oceniają ten sam zakres informacji opisujących naszą historię kredytową. Zatem na ocenę punktową BIK będą wpływały podobne kategorie informacji, niezależnie od modelu, który jest wykorzystany do naliczenia tej oceny.
Inny będzie natomiast wpływ poszczególnych grup informacji na końcową punktację.
Omawiając poniżej wpływ różnych zachowań kredytowych na scoring BIK, wykorzystałam dane dotyczące modelu BIKSco CreditRisk. Oceny z tego modelu są nadal najczęściej wykorzystywane przez banki.
BIK podaje, że na scoring BIK wpływają zachowania kredytowe z czterech obszarów:
Jeśli chcesz, aby Twoja wiarygodność kredytowa była oceniana wysoko, musisz przykładać szczególną wagę do terminowego spłacania kredytów, bo to najbardziej wpływa na Twój scoring.
Aż 76% wartości Twojej oceny scoringowej BIK stanowi ocena tego, jak radziłeś i radzisz sobie ze spłatą kredytów. Zatem powinieneś:
- Zawsze płacić wszystkie należności związane z kredytami na czas (dotyczy to także zadłużenia na karcie kredytowej czy w kredycie odnawialnym).
- Unikaj nawet bardzo małych opóźnień, bo one również mogą na długi czas obniżyć Twój scoring.
- Skorzystaj z prawa do nie wyrażenia zgody na przetwarzanie danych o kredycie zamkniętym, na którym spóźniłeś się z płatnością nie więcej niż 60 dni.
A co jeśli już masz kredyt zamknięty, ze spłatą którego opóźniałeś się ponad 60 dni?
Informacje o takim kredycie BIK i banki mogą wykorzystywać do oceny Twojej wiarygodności kredytowej bez Twojej zgody przez 5 lat, o ile dopełniły obowiązków wynikających z Prawa bankowego.
Dlatego tutaj pozostaje cierpliwość i poprawne spłacanie innych kredytów, jeśli je oczywiście posiadasz.
Z czasem poprawnie spłacany kredyt pozwoli zbudować Ci dobrą historię kredytową, a zaległości z przeszłości będą coraz starsze i będą w coraz mniejszym stopniu wpływały negatywnie na Twój scoring, bo opóźnienia w spłacie sprzed 3 lat mają znacznie mniejszy wpływ na scoring niż opóźnienia świeże.
W ten sposób Twój scoring powoli będzie wzrastał. Zatem cierpliwość i czas.
Czasami jest szansa na wyłączenie z oceny Twojej wiarygodności kredytowej, czyli ze scoringu, danych o takim kredycie.
Ma to miejsce w sytuacji, kiedy bank nie poinformował Cię o zamiarze przetwarzania tych danych.
To właśnie na tym głównie opierają swoje usługi firmy oferujące „czyszczenie BIK”. Jednak banki są zazwyczaj dobrze przygotowane do tych sytuacji i potrafią udowodnić, że poinformowały Cię o zamiarze przetwarzania tych danych.
Radzę zatem nie traktować tego sposobu jako skutecznej metody „poprawy” swojej wiarygodności kredytowej.
Warto też wiedzieć, że kredyty czynne posiadające jakiekolwiek opóźnienie w spłacie są zawsze wykorzystywane do oceny Twojej wiarygodności kredytowej. Nie wymaga to Twojej zgody.
Zatem do czasu zamknięcia takiego kredytu te zdarzenia będą obniżały Twoją wiarygodność w znacznym stopniu. Co wtedy zrobić?
Jeśli były to niewielkie opóźnienia (nie dłuższe niż 60 dni), to warto szybko taki kredyt spłacić (jeśli oczywiście masz takie możliwości finansowe) i nie wyrażać zgody na przetwarzanie informacji o tym kredycie po jego zamknięciu.
Jeśli są to duże opóźnienia (powyżej 60 dni) i bank poinformował Cię o zamiarze przetwarzania danych o tym kredycie po jego zamknięciu w celu oceny ryzyka kredytowego, a Ty nie spłaciłeś zaległości w ciągu 30 dni od poinformowania Cię, to tylko cierpliwość i czas poprawią Twój scoring.
Kolejny ważny element Twoich zachowań kredytowych, to aktywność kredytowa.
Pomoże Ci ona uzyskać wysoki scoring jeśli Twoje dane pokazują, że:
- Posiadasz długą, dobrą historię kredytową tzn. dość dawno zaciągnąłeś pierwszy kredyt – tym potwierdzasz, że dobre zwyczaje kredytowe masz od dawna;
- Nie zaciągasz zbyt często kredytów – pokazujesz tym, że „nie żyjesz na kredyt”;
- Nie korzystasz ze zbyt wielu kredytów jednocześnie – tym potwierdzasz, że nie przesadzasz z korzystaniem z kredytów;
- Ostatnio korzystałeś z kredytu, który spłacałeś poprawnie – tym potwierdzasz, że nie tylko kiedyś potrafiłeś dobrze zarządzać swoimi finansami, ale również teraz dobrze sobie z tym radzisz.
W każdym momencie, gdy otworzysz nowy kredyt, dokonasz spłaty raty kredytu czy skorzystasz z limitu kredytowego budujesz obraz swojej aktywności kredytowej.
Zatem tych zachowań jest sporo i co najważniejsze, nie zawsze można określić w sposób jednoznaczny ich wpływu na scoring. Prześledźmy to na przykładzie limitu kredytowego.
—————————————————————————————————————–
Załóżmy, że:
- posiadasz 4 czynne kredyty, w tym kartę kredytową,
- na tej karcie kredytowej miałeś rok temu opóźnienie w spłacie minimalnej kwoty trwające 30 dni,
- zazwyczaj limit na karcie wykorzystujesz w całości,
- tą kartę masz od 7 lat.
Teraz chcesz zamknąć kartę kredytową. Jaki to może mieć wpływ na Twój scoring?
Oceńmy tego konsekwencje z punktu widzenia poniższych pytań:
- Czy miałeś opóźnienia nie dłuższe niż 60 dni? Niestety tak. Zatem, aby ten fakt nie obniżał Twojego scoringu powinieneś kartę zamknąć i nie wyrażać zgody na dalsze przetwarzanie danych o tej karcie.
- Czy jest to Twój kredyt o najdłuższej historii? Jeśli tak, to zamykając kartę i nie dając zgody na jej dalsze przetwarzanie, stracisz pozytywny wpływ na scoring płynący z posiadania długiej historii kredytowej.
- Czy wykorzystujesz limit w znacznym stopniu? Niestety tak. W takim razie zamknięcie karty bez prawa dalszego przetwarzania danych powinno wpłynąć korzystanie na scoring.
Zatem, w tym przykładzie, zamknięcie karty kredytowej będzie działało pozytywnie i negatywnie na Twój scoring.
Jednak występujące opóźnienia w spłacie tej karty każą podjąć ostateczną decyzję o jej całkowitej spłacie i zamknięciu, bez wyrażania zgody na dalsze przetwarzanie danych w celu oceny ryzyka kredytowego.
Niestety długa historia kredytowa jaka powstała w związku z korzystaniem z tej karty, nie zrekompensuje straty punktów z tytułu kłopotów z terminową jej spłatą.
—————————————————————————————————————–
Karty kredytowe zazwyczaj mają większe znaczenie dla scoringu niż inne typy kredytu bowiem dają więcej informacji na temat tego, jak się kredytujesz i jak zarządzasz swoim zadłużeniem. To Ty decydujesz ile limitu wykorzystasz i ile spłacisz co miesiąc.
Zatem uwzględnienie w scoringu poziomu wykorzystania limitów kredytowych nie powinno być zaskoczeniem.
Generalnie dobrze mieć czynny limit kredytowy (karta kredytowa lub kredyt odnawialny) z niewielkim wykorzystaniem tego limitu. W ten sposób pokazujesz, że dobrze zarządzasz swoimi finansami, a kredyt nie stanowi dla Ciebie podstawowego źródło finansowania wydatków.
Jeśli masz kilka limitów kredytowych dobrze spłacanych i chcesz część z nich zamknąć, to najpierw powinieneś zamknąć te o najkrótszej historii kredytowej i wysokim stopniu wykorzystania limitu. W przeciwnym wypadku tracisz długą historię kredytową i jej pozytywny wpływ na swój scoring.
Często pada pytanie: Skoro mam przyznany limit na karcie kredytowej lub w kredycie odnawialnym, to dlaczego niskie wykorzystanie tego limitu jest najlepiej oceniane? W końcu bank sam przyznał mi taki limit.
Pytanie słuszne. Przekonywującej odpowiedzi nie ma. Po prostu dane pokazują, że osoby, które wykorzystują limit kredytowy w znacznym stopniu, częściej mają problemy ze spłatą kredytu. Dlatego dostają mniej punktów za takie zwyczaje kredytowe.
Kolejny, ważny element Twojego zachowania jako kredytobiorcy to wnioskowanie o nowy kredyt w ostatnich 12 miesiącach.
Osoby o wysokiej wiarygodności kredytowej zazwyczaj nie ubiegają się o kredyt zbyt często, bo fakt, że wnioskuje się o kredyt często wpływa negatywnie na scoring. Wpływ jest negatywny, ale w niewielkim stopniu obniża scoring.
Jednak w „niewielkim stopniu” nie oznacza, że ten wpływ jest zawsze dla Ciebie bez znaczenia. A kiedy ma znaczenie?
Przede wszystkim, gdy masz nie za wysoki scoring tzn. taki, że nie każdy bank uzna go za wystarczająco dobry, aby dać Ci kredyt. Wtedy strata każdego punktu jest dla Ciebie wręcz krytyczna, bo możesz nie uzyskać kredytu.
Jeśli masz bardzo wysoki scoring, to obniżenie punktacji z powodu zbyt częstego ubiegania się o kredyt jest dla Ciebie w zasadzie bez znaczenia. Wynika to z tego, że spadek scoringu będzie na tyle mały, że nadal będziesz miał wysoki scoring, który gwarantuje Ci dostęp do kredytu (o ile oczywiście masz zdolność kredytową).
Częsty problem z tymi zapytaniami to wysyłanie przez bank do BIK zapytania kredytowego o Twoje dane w sytuacji, kiedy tylko pytasz o ofertę dla siebie, ale jeszcze nie podjąłeś decyzji o kredytowaniu się właśnie w tym banku.
Dlatego szukając najlepszej oferty kredytu zaznacz wyraźnie, że to Twoje zapytanie o ofertę nie jest ubieganiem się o kredyt i prosisz o nie wysyłanie do BIK zapytania kredytowego. Jeśli bank jednak wyśle takie zapytanie, to możesz to reklamować.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o elementach wpływających na scoring BIK zajrzyj do: 4 czynniki, które decydują o wysokości scoringu BIK.
Warunek 2: Poznaj zasady przetwarzania danych o kredytach
Jeśli chcesz zarządzać swoją wiarygodnością kredytową, która jest oceniana na podstawie Twojej historii kredytowej, to musisz wiedzieć skąd banki mogą wziąć te dane i jakie obowiązują zasady przetwarzania tych danych. A mogą je wziąć z:
Banki zawsze pobierają dane z BIK, często z Bankowego Rejestru i często z przynajmniej jednego biura informacji gospodarczej.
Dane z wszystkich tych baz mogą wpłynąć na Twoją wiarygodność kredytową, ale scoring BIK (jako jedno z narzędzi oceny Twojej wiarygodności kredytowej) jest naliczany tylko na danych z bazy BIK.
Z punktu widzenia Twojej wiarygodności kredytowej, a tym samym scoringu, szczególnie ważne są dane o kredytach, które spłacałeś z opóźnieniami. A informacje o takich kredytach mogą być nawet we wszystkich wymienionych bazach.
Dane o kredytach czynnych, w tym spłacanych z opóźnieniami, są w BIK i Bankowym Rejestrze przetwarzane bez Twojej zgody. Zatem nie możesz tutaj decydować, które dane powinny być brane pod uwagę przy ocenie Twojej wiarygodności kredytowej.
Inne zasady obowiązują w przypadku danych o kredytach zamkniętych.
Jeśli miałeś lub masz opóźnienia w spłacie kredytu trwające powyżej 60 dni, to – jeśli bank poinformuje Cię o tym i Ty w ciągu 30 dni od tego powiadomienia nie spłacisz zaległości – te informacje będą brane pod uwagę przy ocenie Twojej wiarygodności kredytowej przez długi czas po zamknięciu kredytu.
Mogą być one przetwarzana przez BIK, Bankowy Rejestr i banki przez 5 lat od zamknięcia kredytu, ale Twój scoring będą obniżały zazwyczaj przez nieco krótszy okres – 3 lata.
Jeśli opóźnienia w spłacie miałeś niedawno (zazwyczaj w ciągu ostatnich 3 miesięcy), to w ogóle scoringu nie otrzymasz. Wtedy BIK przekaże do banku informację, że już masz duże problemy ze spłatą kredytu.
Ustawodawca uznał, że jeśli miałeś maksymalne opóźnienia w spłacie kredytu nie dłuższe niż 60 dni i ostatecznie kredyt spłaciłeś, to nie musi to obciążać Twojej wiarygodności kredytowej. Masz prawo nie wyrazić na to zgody. I to jest kluczowa rzecz do utrzymania wysokiej wiarygodności kredytowej pomimo wystąpienia pewnych problemów ze spłatą kredytu.
Prawo do decydowania o tym, czy Twoje dane będą uwzględniane w ocenie Twojej wiarygodności kredytowej dotyczy także kredytów zamkniętych, które spłacałeś bez opóźnień.
Tutaj jednak – w przeciwieństwie do kredytów z drobnymi opóźnieniami – zazwyczaj warto udzielać zgody na uwzględnienie tej informacji w ocenie Twojego ryzyka kredytowego. Po prostu świadczy to dobrze o Twojej solidności kredytowej.
Zatem świadomie udzielaj zgody na przetwarzanie danych o kredycie po jego zamknięciu i zawsze rozważaj ją w kontekście wpływu tych danych na Twój scoring. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz taką zgodę odwołać i w każdej chwili możesz ją ponownie udzielić.
Ponieważ często możesz nie pamiętać na co wyrażałeś zgodę, a chciałbyś nią zarządzać, to warto pobrać bezpłatny raport z BIK zwany „Informacją Ustawową”. Dowiesz się z niego, które Twoje zamknięte kredyty nie są widoczne dla banków.
Do BIK trafiają dane o wszystkich Twoich kredytach czynnych i zamkniętych.
Do Bankowego Rejestru i biura informacji gospodarczej trafiają dane o kredytach, na których są zaległości większe niż 200 zł i trwające co najmniej 60 dni.
Zatem dane o Twoich kredytach znajdujące się w Bankowym Rejestrze i w biurach informacji gospodarczej znajdują się także w BIK. Ale nie wszystkie dane z bazy BIK są w pozostałych bazach.
Dane do biura informacji gospodarczej trafiają w sytuacji, gdy bank ma podpisaną umowę z takim biurem. Bank nie musi tam przekazywać danych o Twoich zaległościach, ale może. Bank może przekazać dane tylko do jednego BIG-u albo kilku. Zanim bank przekaże Twoje dane do BIG-u musi Cię wcześniej o tym poinformować, ale Twoja zgodna nie jest tu wymagana.
Jeśli Twoje dane już trafią do BIG-u, to znikną one dopiero jak spłacisz zaległość. Ale co ważne, znikną trwale tzn. BIG nie ma prawa do przechowywania informacji historycznych o Twoich zaległościach, które już spłaciłeś. Oznacza to, że jeśli jakiś bank pobierze Twoje dane z BIG, a kiedyś miałeś poważne zaległości w spłacie kredytu i je spłaciłeś, to tej informacji już z BIG-u nie otrzyma. Ale taka informacja historyczna będzie nadal w bazie BIK.
Jak miałeś kredyt, który spłacałeś z zaległościami i ta informacja trafiła do jakiegoś BIG-u, a Ty tą zaległość spłaciłeś, to warto pobrać bezpłatny raport z tego BIG-u i sprawdzić czy rzeczywiście ta informacja już nie figuruje w tej bazie.
Warunek 3: Dbaj o poprawność swoich danych kredytowych
Ważne dla Twojej wiarygodności kredytowej, czyli wysokiego scoringu jest okresowe sprawdzanie poprawności danych o Twoich kredytach, jakie są zgromadzone w bazie BIK, Bankowym Rejestrze czy w biurach informacji gospodarczej.
Bo cóż z tego, że poświęciłeś dużo czasu na wypracowanie dobrych zwyczajów kredytowych, kiedy dane przekazane do tych baz będą niepoprawne i będą obniżały Twoją wiarygodność kredytową.
Zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych raz na 6 miesięcy masz prawo otrzymać bezpłatną informację z każdej z tych baz o Twoich danych jakie są w nich zgromadzone. Korzystaj z tego!
Poprawność danych powinieneś sprawdzić zawsze przed ubieganiem się o kredyt. Wtedy będziesz miał czas na wyjaśnienie z bankiem ewentualnych niezgodności w danych i nie będzie to opóźniało procesu kredytowego.
Ważne jest też zajrzeć do swojej historii kredytowej w sytuacji, kiedy bank odmówi Ci kredytu i wskaże bazę BIK jako jedną z przyczyn. Wtedy będziesz mógł przeanalizować jakie zwyczaje kredytowe są przez bank uznawane jako generujące wysokie ryzyko niespłacenia kredytu. I mając dostępne informacje o pożądanych wzorcach zachowań kredytowych, będziesz mógł wprowadzić zmiany do swoich zachowań kredytowych tak, aby Twoja wiarygodność kredytowa, a tym samym Twój scoring, uległy poprawie. Niestety często wymaga to czasu.
Jeśli stwierdziłeś, że Twoje dane są niepoprawne, to powinieneś zwrócić się o ich poprawę do banku, który przekazał dane do bazy. Bank musi poprawić dane niezwłocznie.
Zatem, aby uzyskać i utrzymać wysoki scoring powinieneś:
- kształtować swoje zachowania kredytowe na podobieństwo tych wzorcowych, które gwarantują wysoką ocenę wiarygodności kredytowej,
- wyrażać ewentualną zgodę na przetwarzanie danych o kredycie zamkniętym nie wcześniej niż w momencie zamknięcia kredytu, zawsze biorąc pod uwagę możliwy wpływ tych informacji na Twój scoring,
- wiedzieć do jakich baz mogę trafić Twoje dane, w tym dane o kredytach spłacanych z opóźnieniami,
- bezwzględnie dbać o poprawność danych o swoich kredytach jakie znajdują się w bazie BIK, Bankowym Rejestrze lub BIG-ach, korzystając z prawa do bezpłatnego dostępu do tych danych raz na 6 miesięcy.
I na koniec pamiętaj, że nie musisz dążyć do posiadania maksymalnej wartości scoringu BIK ponieważ:
- Maksymalna wartość scoringu występuje bardzo rzadko, czyli naprawdę niewielka liczba osób może uzyskać taki scoring;
- Banki dając pozytywną decyzję kredytową wymagają wysokiego scoringu – nie musi on być perfekcyjny;
- Perfekcyjny scoring nie da Ci więcej korzyści niż wysoki scoring.
Zatem jeśli Twój scoring osiągnie wysoką wartość, to skoncentruj się raczej na jego utrzymaniu niż dalszym podnoszeniu jego wartości.
Budowanie wysokiej wiarygodności kredytowej, czyli wysokiego scoringu jest jak budowanie reputacji – wymaga czasu i konsekwencji.
Powodzenia!
.
